Patiënten met artrose

Na het lezen van dit artikel heb je onder andere antwoord op de volgende vragen:

• Wat is artrose?
• Hoe vaak komt artrose voor?
• Wat is het klachtenbeeld van artrose?

Verder kom je meer te weten over de gevolgen van artrose, het klinisch beeld en de prognose van artrose. Daarnaast leggen we uitgebreid uit wat Kirchhoff Fysio voor jou kan betekenen in jouw strijd tegen artrose.

Wat is artrose?

Artrose wordt in de volksmond ook wel slijtage genoemd. Dit is de meest voorkomende aandoening van het bewegingsapparaat. Artrose komt het vaakst voor in de heup en de knie. De gewrichtsoppervlakken zijn bekleed met kraakbeen. Een kenmerk van artrose is het langzaam maar steeds erger wordende verlies van gewrichtskraakbeen.

In sommige gevallen kunnen er ook veranderingen aan het bot optreden, zoals botwoekeringen aan de gewrichtsranden (osteofyten). Soms zijn er periodes waarbij het synoviale membraan geprikkeld is, wat kan leiden tot gewrichtsontsteking. Het synoviale membraan is het weefsel dat de ruimte van het gewrichtskapsel en de banden (ligamenten) afsluit. Het zorgt voor synoviaal vocht dat het gewricht smeert. Ontsteking van de membraan kan soms schadelijk zijn voor het kraakbeen en het bot. Het risico op artrose neemt toe met de leeftijd, met een piek rond de 79 jaar. Daarna neemt het risico op artrose weer af.

Hoe vaak komt artrose voor?

In 2020 kregen naar schatting 40.900 mensen de diagnose knie-artrose van de huisarts. Knie-artrose is daarmee de meest voorkomende artrose. Ongeveer 24.100 mensen hadden artrose in de heup en nog eens 37.900 mensen kregen de diagnose artrose van een ander gewricht. Deze cijfers liggen lager dan de jaren daarvoor. Het is onduidelijk of dit komt doordat de huisartsenpraktijk minder vaak bezocht is met deze klachten en of COVID hier wat mee te maken heeft gehad. De verwachting is namelijk dat de diagnose van artrose in de toekomst steeds hoger zal zijn, rekening houdende met de toekomstige stijging van het optreden van (ernstig) overgewicht in Nederland.

Artrose in Nederland – schokkende cijfers

De kosten van de zorg voor mensen met artrose is gigantisch. In 2017 waren de zorgkosten door artrose zo’n 1.2 miljard euro. Dit is maar liefst 18,3% (!) van de totale zorgkosten die werden gemaakt voor ziekten van het bewegingsstelsel en 1,4% van de totale zorgkosten in Nederland. Ruim de helft van deze kosten werd besteed aan ziekenhuiszorg. Een deel van de mensen met heup- of knie-artrose ondergaat een gewrichtsvervangende operatie. In 2015 werden 27.082 gewrichtsvervangende heupoperaties en 28.798 gewrichtsvervangende knieoperaties uitgevoerd.

Artroseklachten: welk klachtenbeeld hoort er bij artrose?

De meest voorkomende artroseklachten zijn pijn en stijfheid. Pijn is het belangrijkste symptoom van heup- en/of knieartrose. Deze pijn doet zich meestal vooral voor bij het starten van een beweging (startpijn) en bij langdurig belasten. In de loop van de dag wordt de pijn erger. In latere fasen van heup- en/of knieartrose kan er ook pijn in rust en ‘s nachts voorkomen.

Naast pijn komt stijfheid veelvuldig voor, onder te verdelen in startstijfheid, die na enkele minuten bewegen verdwenen is, en ochtendstijfheid. Aan de gewrichtsranden kunnen botuitsteeksels gevoeld worden. Deze zijn vaak gevoelig bij druk. Daarnaast is er soms sprake van zwelling van het gewricht door vocht (hydrops of synovitis). Er kan een opvlamming van een ontstekingsreactie van het gewricht opspelen. Dit leidt tot pijn, zwelling en temperatuurverhoging van het gewricht. Karakteristiek voor artrose zijn crepitaties. Dit is het voelbaar en hoorbaar wrijven van ruwe gewrichtsoppervlakken en de benige verdikkingen aan de gewrichtsranden die langs de banden strijken.

Artrose op langere termijn – de gevolgen

Langzaam wordt het gewricht stijver en de beweeglijkheid minder. Door de toenemende schade van de gewrichtsstructuren kunnen ook standsveranderingen ontstaan. Denk bijvoorbeeld aan X-benen of O-benen. Deze standsveranderingen kunnen leiden tot instabiliteit van het gewricht. Ook kan dit leiden tot verminderde stabalans.

Met het verergeren van de artrose ondervinden mensen uiteindelijk problemen met simpele dagelijkse activiteiten zoals lopen, gaan staan en zitten, traplopen, opstaan, schoenen en sokken aantrekken, enzovoort. De instabiliteit van het gewricht kan zorgen voor een gevoel van onzekerheid bij het uitvoeren van deze activiteiten. Verder kan men beperkt raken in werk, sport en recreatie.

In het algemeen is de relatie tussen het klinisch beeld en de mate van radiologisch aantoonbare afwijkingen zwak. Dat houdt in dat de mate van slijtage die op bijvoorbeeld een röntgenfoto te zien is, vaak niet overeenkomt met de mate van de klachten die iemand ervaart.

Klinisch beeld artrose

Heupartrose:

• Leeftijd 45 jaar of ouder;
• Pijn is langer dan 3 maanden aanwezig en met name bij belasten. Zitten verergert de pijn niet;
• Pijn in de lies of het dijbeen. Soms in de bil of lage rug;
• Verminderde beweeglijkheid van het gewricht;
• Krachtsverlies van de heupabductoren (de spieren die het been naar buiten kunnen bewegen);
• Startpijn of -stijfheid;
• Pijn bij het aanraken van de liesband (ligamentum inguinale).

Knieartrose:

• Leeftijd 45 jaar of ouder;
• Pijn is langer dan 3 maanden aanwezig;
• Ochtendstijfheid korter dan 30 minuten;
• Pijnklachten bij belasten;
• Crepitaties bij bewegingsonderzoek;
• Gevoeligheid van de botstructuren;
• Benige zwelling;
• Geen warmte van het gewricht;
• Krachtsverlies van de knie-strekkers;
• Startpijn of startstijfheid bij bewegen.

De prognose van artrose

Het beloop van artrose is heel verschillend. Over het algemeen is het een langzaam, voortschrijdend proces. Perioden van (relatieve) stabiliteit van de klachten wisselen af met perioden met meer klachten. De snelheid waarmee artrose zich ontwikkelt hangt van diverse factoren af.

Functies en anatomische eigenschappen van artrose:

• Veel pijn;
• Verminderde kracht van de kniestrekkers (M. Quadriceps);
• Grote radiologisch aantoonbare afwijkingen.

Activiteiten en participatie:

• Veel beperkingen in het dagelijks leven.

Persoonlijke- en omgevingsfactoren:

• Hoge leeftijd;
• Vrouwelijk geslacht;
• Genetische aanleg;
• Overgewicht;
• Slechtere algehele gezondheid en vitaliteit;
• Aanwezigheid van aandoeningen van andere gewrichten dan het aangedane gewricht. Zoals artrose van de andere heup of knie, lage rug, handen, voeten;
• Aanwezigheid van andere chronische aandoeningen. Zoals hart- of longaandoeningen, diabetes, reuma, hoge bloeddruk, COPD;
• Psychosociaal functioneren (depressie, angst, copingstijl).

Niet alle prognostische factoren voor heup- en knieartrose wegen even zwaar. Zo is overgewicht een sterkere risicofactor voor progressie van knieartrose dan voor heupartrose. Hogere leeftijd, vrouwelijk geslacht en radiologisch aantoonbare afwijkingen bij de eerste diagnosestelling zijn juist sterkere risicofactoren voor progressie van heupartrose.

Vrijwel alle bovengenoemde prognostische factoren spelen ook een rol bij het functioneel herstel na een gewrichtsvervangende operatie. Daarnaast wordt het beloop na een totale heup- of knieoperatie mede bepaald door de mate en de snelheid van het herstel na de ingreep (o.a. wondherstel) en aspecten als angst voor de operatie en de gevolgen daarvan.

Wat te doen tegen artrose?

Operatie vs. conservatief behandelplan

Zoals eerder genoemd kan een gewrichtsvervangende operatie een oplossing zijn voor mensen met heup- of knieartrose. Hierbij wordt (een deel van) het gewricht vervangen voor een prothese. Maar er kan ook gekozen voor een conservatief behandelplan door middel van fysiotherapie. Over het algemeen wordt er een stepped-careprincipe gehanteerd. Dit betekent dat er wordt begonnen met relatief minder invasieve vormen van zorg alvorens er overgegaan wordt tot meer complexe vormen van zorg.

Doorgaans wordt er gestart met de combinatie van voorlichting en leefstijladviezen, medicatie en oefentherapie. Indien er met deze conservatieve behandeling geen of onvoldoende resultaat wordt bereikt, kan men doorverwezen worden naar de orthopedisch chirurg. Deze kan beoordelen of een gewrichtsvervangende operatie geïndiceerd is.

In de huidige dagelijkse praktijk zijn de fysiotherapeut en de huisarts meestal de eerstehulpverleners waarmee iemand met artrose in contact komt. De fysiotherapeut kan (een deel van) het conservatieve behandelplan begeleiden, maar ook een belangrijke rol spelen in de pre- en postoperatieve fase.

Met artrose naar Kirchhoff Fysio – ons behandelplan

Intakegesprek

Intakegesprek
Bij Kirchhoff Fysio starten we eerst met een intakegesprek. Tijdens deze intake brengen we je situatie in kaart. Wanneer doen je klachten zich voor en wat zijn je wensen op het gebied van sport, werk of andere activiteiten? Je medische voorgeschiedenis speelt ook een belangrijke rol om het artrosebeeld compleet te krijgen.

Lichamelijk en functieonderzoek

Hierna start het lichamelijk onderzoek om beperkingen in het gewricht of eventuele stand-afwijkingen in kaart te brengen. Dan volgt een functieonderzoek. De fysiotherapeut test de gewrichten, spieren, pezen en banden van de lage rug, het bekken, de heupen, de knieën, de enkels en de voeten. Bij Kirchhoff Fysio onderzoeken we altijd de gehele keten van klachten, zodat we niets over het hoofd kunnen zien. Soms gaat het lichaam bijvoorbeeld op een andere plek compenseren.

Persoonlijk behandelplan

Aan de hand van het intakegesprek en het onderzoek stelt de fysiotherapeut van Kirchhoff Fysio een persoonlijk behandelplan op. De fysiotherapeut geeft naast uitleg over het behandelplan ook voorlichting over de aandoening artrose en de gevolgen ervan. Er wordt advies gegeven over onder andere het belang van bewegen en een gezonde leefstijl.

Oefentherapie

Oefentherapie maakt in de meeste gevallen deel uit van het behandelplan. Oefentherapie kan ingezet worden als conservatieve behandeling van artrose, maar ook als voorbereiding op een eventuele gewrichtsvervangende operatie. De opbouw zal stap voor stap gaan tot het gewenste activiteitenniveau is bereikt.

Naast de reguliere revalidatie na operatie is er binnen Kirchhoff Fysio Volendam de mogelijkheid om je krachtniveau en tevens het dagelijks functioneren tot een hoger niveau te brengen met behulp van de aanvullende David revalidatieapparatuur in het Gezondheidscentrum Prevavit Volendam.

Vergoeding fysiotherapie

Patiënten met artrose aan de heup- en/of kniegewrichten krijgen vanaf 1 januari 2018 twaalf behandelingen fysiotherapie vergoed vanuit de basisverzekering (let op: per 12 maanden en ongeacht welk gewricht of lichaamszijde). Daarnaast kan fysiotherapie nog uit de aanvullende verzekering vergoed worden.

Bronnen:

KNGF-richtlijn artrose heup-knie 2018
Volksgezondheid en zorg
Landelijk implantatenregister